Lo Levezon e lo País de Salars
Lo Roèrgue et l'Occitania dins Euròpa 
Lo Levezon dins lo Roèrgue
Lo Roèrgue es un pauc mai que lo despartòment de Avairon
Lo Levezon es un platèl de prats e camps entornats de randas, de paluds e torbièras, calques bòsces retzinos sus pueches e de bòsces de garrics dins los recs. Las limitas son los causes Comtal, del Severagès e Sant Affrican e al sud oèst lo Segalar. Viaur pren sa sorga al punt lo pus naut al Puech del Pal (1155m), Violon lo tòrna trovar al nivel de Dos Aiguas (577m). Lo climat de montanha mejana es pro continental mes i a una influença miègterranenca de cops amb lo vent d'autan.
Lo plateu a endurat un plutònisme e un magmatisme pro fòrt, los pueches nauts fogeran carrugats i a 340 milions d'annadas, l'orthògneiss de Paralop es aparegut d'avan (450 M.A.). Se tròva entre lo Pont de Salars e Arviu de basalte amb de peiras d'un blù negre plan pesugas de la familha de las "amphibòlas". Aquela peira dura es encara tratcha a la peirièra d'Arviu, lo granulat servis a far l'enrobatge de dessùs a las autòrotas.
Son pòplament tòrna montar a la preistoria, se tròba de restas al Caussanel e a las Vernhas fabregas arcaicas de l'Acheuleen e del Mosterian (bifaces, chopping-tools, choppers, racloirs, nucleus Levallois). Mas se tròba pas gaire peiras levadas o de dòlmens tanpauc coma lo Segalar, alara que n'i a fòrces alentorn sus los causses : Roèrgue es de los terradors ont i a lo mai de dòlmens e statuas menhir (a far biscar los Bretons). Qualques menhirs al Caussanel e demòra los noms dels luòcs (la Pèira Plantada o pèira ficada) e las crotz menhir de la Vaissa o de Mejanes : aicí de rituals se devian debanar sus sitis rocassuts coma lo ròc del diaple a costat d'Arviu o a San Jordi de Cambolas. Los Ibèras an daissat raiças dins qualques noms de lòcs o de rius : Viaur vendria de vi-ar-auris, la mema reiça per lo Violon (Vioulou en fr.) ? Avairon de Av-vari-on .
Los Rutenas pòbleron Roèrgue e Albigès (descuberta d'un siti a Montmerlhe ),siti pròtoìstoric al mont Senhe. Un lòc de culte roman dins los bòsces en dessùs de Bonlòc, a costat de la via romana. Puèi maitas influenzas , los Gòths (los noms de localitat s'acaban per 'esc' coma Larnaldesq), los Wisigoths (restas de fortifications a Barri de Frayssinhas). Los templars vengeron pas que per d'estivas de fedas a San Joan lo Fresc. Lo Levezon es totjorn estat un pais rude a l'abrò de las invasions , es conservatur e sèt pauc tocat per las guèrras de religion e resistiguet a la revolucion francesa.
Aicí l'òme tiret l'energia de l'aigua e a bastit un fum de molins sus Viaur, Violon e sus rivatels, molins martels per lo còire, resseguiers e folons, trobet materia per fialar e tissar (Cambolàs) tot aquò era aroinat a la debuta del sègle XIX . De pagés èran mestres del pais ambe de bravas bòrias ont travalhavan de colas de vailets (mestres-vailets, lauraires, pastres, sirventas ...) : tot aquò donet d'ideias a l'escrivan Enée Bolòc e d'un autre biais a Emila Poget.
Lo mait de poblacion es estat a la fin del darrièr sègle, l'industrialisation e la crisa del monde de la terra la fet davalar de mitad. La granda guèrra de 1914 tuet e afrabet de classas entieiras de joves de la campanha : los ovriers e minurs estan mai mobilizats dins las usinas o las minas. La grippa "espanhòla" accabet lo travalh de miseria (mai de mòrts dins lo mond que la guerra).
Se bastiget de retengudas d'aigua per far virar d'usinas de producion d'electricitat dins las annadas 1950, las pus belas fan los lacs de Pont de Salars, Bages, Paralop e Vilafranca de Panat), l'aigua es desvirada per un tunèl e davala per una canalisacion forçada sus los rodets de las turbinas del Poget a l'abrò de Tarn (al nivel de 284m). Aquela entrepresa revelhet lo Levezon acossomit : d'ovriers estrangiers (Espanhòls, Polonès, etc.) e la demanda locala de trabalhaires tornet dynamisar lo pais.
L'Avairon es terra d'elevatge : lo Levezon a de tropèls de fedas molzudas de deçembre a julhet , lo latch servis a far lo formatge de Ròcafòrt. Los rebenguts pro nauts e las adujas de montanha an duscas a l'ora d'ara mentenguts de joves a la terra. Los darrièrs molins plan modernisats mòleran farinas e fabrican aliments per lo bestial. Los resseguiers an las plantations de sapins madurs e prestes a copar per far de pòstes dins las ressegarias modernas. Dins la construccion demòra mestiers de qualitat (teuliers, maçons, fustaires, menusiers...). Las retengudas d'aigua fan venir los estivandiers a la sason , se pot pescar , far de bateu, etc...
Lo canton del Pont de Salars es a l'abrò de Rodès lo cap lòc del despartòment ; aquò far que per lo moment la poblacion se menteng.